NICOLÁS COMBARRO

Sotterranei. Argizko esku-hartzeak.

Erromak eta Napolik aberastasun handiko lur azpiko arkitektura-maila desberdinak dituzte. Ikusten ez dugunak, ezkutuan geratzen denak, lilura handia pizten du beti, eta argitua izateko eta “argitara ateratzeko” ahalmena. 

Proiektuak espazio horiek argitu nahi ditu argizko esku-hartzeen bidez, abstrakzio arkitektonikoetatik abiatuta. Argizko konposizioak dira, lurpeko forma horietan zuzenean proiektatuta, eta aukera ematen digute ekintza artistikoaren eta karga arkitektoniko eta historikoaren arteko elkarrizketa sortzeko. Hainbat garaitako eraikuntzak, esku-hartzearen bidez aktibatzen direnak, orainaren eta iraganaren artean aldi batez zubi bat eraikitzeko aukera emanez. Oro har, monumentalak ez diren arkitektura funtzionalak dira, hala nola zisternak, akueduktuak edo harrobiak, ohiko bisitariari ezkutatzen zaizkionak.

Lanaren zati garrantzitsu bat da bi hiri horien arkitektura kokatzea eta ikertzea, azaleraren eta lurpearen eta bien artean dauden geruza desberdinen arteko erlazioa ulertu nahian. Neurri handi batean hiriko ohiko bisitarientzat (baita bertako biztanleentzat ere) ezezagunak diren leku horietako argazki-dokumentazioa artxibo batean biltzen da, eta hori oinarria da collagearen edo marrazkiaren bidez hainbat lan-ildo sortzeko.

Erroma eta Napoli hirietako lurpeko espazioei buruz aurretik egindako ikerketa batetik abiatzen da proiektua, ikerketa baliagarria izan baitzitzaidan bi hiri horien azpian ezkutatuta dauden egituren kopuru eta aniztasun handia aurkitzeko. Erromaren kasuan, hiri garaikidearen azpian estratifikazio historiko handia dago, denborak uztartzen diren iraulitako hiri bat balitz bezala. Arkitektura harrigarri horiek jatorrian lurrazpiko espazio ugari zituzten, baina, hiriaren mailaren igoerarekin, mendeetan ezkutatuta egon ziren, Berpizkundean berraurkitu zituzten arte. Rafael edo Michelangelo bezalako artista ugariren inspirazio iturri izan ziren. 

Vesuvioren itzalean dagoen mendi handi baten gainean eraikitako Napoliren kasuan, alde batetik, hiria eraikitzeko harrobi gisa erabili zituzten tunelez beteta dago, eta, gainera, egitura funtzional ugari daude: erromatarren garaiko akueduktuak eta zisternak edo lurpeko pasabideak, Galeria Borbonikoa kasu (XIX. mendea). Espazio harrigarri horietako batzuk Bigarren Mundu Gerran babesleku antiaereo gisa erabili ziren, eta horrek osagai emozional bat gehitu dio leku horien memoriari.

Esku hartzeko lana espazio horien kokalekua zehaztea, dokumentatzea eta ulertzea izan zen. Espazio horien gainean forma geometrikoak zituen argia proiektatu zen, eta, harkaitzean zulatutako murruak kolpatzean, forma organikoak sortu, eta arkitekturaren zati batzuk argitzen zituzten, orainaldi berri bat, begirada berri bat sortuz. Esku-hartze horiek argazkien bidez jaso, eta gero erakusketa-gunean aurkeztu dira formatu handietan, esku-hartzearen esperientzia birtuala eduki ahal izateko.

Aldi berean, Erromako eta Napoliko arkitekturen gainazaleko deriba eta berraurkikuntzako lanak gainjartze arkitektoniko oso berezi bat jarri du agerian. Hori argazki-artxibo baten bidez landu da, eta haren gainean esku hartu da gero, mozteko eta collageko teknikekin, fikzio dokumental bat sortzeko berrinterpretatutako errealitate batetik abiatuta.

Espainiak Erroman duen Errege Akademiako egonaldia esperientzia pribilegiatua da arrazoi askorengatik. Proiektu sakon bat garatzeko erritmo egokian lan egin ahal izatea ia premia bat da arte garaikidearen testuinguruan. Bestalde, Akademiaren dinamika bera, gonbidatutako profesionalekiko trukea, instituzioko taldearen eta zuzendaritzaren lan bikain eta inplikatua eta, jakina, hainbat diziplinatako bekadunekin izaten den elkarbizitza aintzat hartuta, egonaldi hau esperientzia paregabea da.

Gainera, Erromako hirian bizitzeko aukera, dituen historia, arkitektura eta artea edukita, ia betebehar bat da edozein artistarentzat, “Grand Tour” garaikide moduko bat, gure erreferente historiko eta kulturalekin topo egin eta elkarrekin bizi ahal izateko.